HET ZIELELEVEN VAN ROODBORSTJES

Als je zo eens rondvraagt hebben opvallend veel mensen ervaringen met wilde vogels die je met enige nuchterheid makkelijk als fantasie of toeval kunt afdoen, maar die voor de betrokken persoon een bijzonder waarde hebben.

Die duif die steeds op de vensterbank naar binnen zit te kijken, dat roodborstje dat je zo lang heeft gefixeerd toen je je ongelukkig voelde, of die drie kraaien die op een rij op het dak zaten, dagen lang, alsof ze een boodschap hadden, als jij maar de vogeltaal had verstaan.

Ervaring en folklore zijn vol met prachtige verhalen over de bijzondere, en vaak paranormale gedragingen van vogels. 

Hoewel we er meestal van uitgaan dat er in dat vogelkoppie maar weinig verstand kan huizen, zijn vogels ongelofelijk knappe nestbouwers, zorgzame ouders, fantastische navigeerders en soms zelfs intelligente praters.

We hebben het dan ook over een 'slimme vogel' als we iemand bedoelen die goed bij z'n verstand is, in tegenstelling tot Engelstaligen, die onder 'birdbrain' een hersenloos figuur verstaan. 

. We kennen allemaal het versje :

 Roodborstje tikt tegen 't raam, tik, tik, tik
Laat mij erin, laat mij erin
't Is hier te guur en te koud naar mijn zin
Laat mij er in, ja er in
 

Bovenstaand stuk uit LIGHT v10 Nov 1890 gaat over de betekenis van het roodborstje in bijgeloof en folklore. De schrijver vertelt een verhaal over Mrs L., een vriendin wiens echtgenoot overleed. Kort tevoren had een roodborstje drie maal tegen het raam getikt. Niet vanwege voedsel, want het was september en dan is geen vrije vogel van mensen afhankelijk. Mrs L. was niet bekend met de traditionele betekenis van roodborstgetik.

Een paar jaar later stond het raam open, een roodborstje vloog binnen, en cirkelde om Mrs R, de zuster van de tweede echtgenoot, heen. Mrs L, intussen op de hoogte van de symboliek, had uitgeroepen dat een van het drieën dood zou gaan. Mrs R. stierf 6 weken daarna.

Iemand anders vertelde dat een vogel op het raam had getikt toen een familielid op sterven lag, terwijl de roodborstjes niet bij iemands stervende moeder weg te slaan waren, en steeds maar weer binnenkwamen door het open raam.

Dan volgt er in het stuk een hele beschouwing die nu niet zo ter zake doet. Het kan natuurlijk zijn dat al die gevallen van 'roodborst vs dood' puur toeval zijn. Misschien ook niet. Misschien hebben eeuwenlange tradities ervoor gezorgd dat roodborstjes zich speciaal voelen aangetrokken door de vertrekkende geest. Wie zal zeggen wie of wat zulke gebeurtenissen bestuurt? Bijgeloof heeft de neiging geloof te worden, en geloof bevestigt zichzelf; overal op de wereld gebeuren de dingen die men verwacht te zullen gebeuren, vanuit een eeuwenlange traditie rond lot, voorbestemming, geesten, voortekenen, en noem maar op.

Nog zo'n geval, deze keer actueel en zeker echt gebeurd.

Een paar jaar geleden is de opa van mijn schoondochter gestorven. De crematie was een sobere plechtigheid, de man had weinig familie en ook niet veel vrienden. Hij gaf niet veel om sociale contacten. Maar hij had een passie: roodborstjes. Van roodborstjes wist hij alles, en ieder jaar als er weer eentje in z'n tuin verscheen was hij daar verrukt over. Ook z'n vrouw vond het leuke vogeltjes, en de familie was natuurlijk op de hoogte van zijn bijzondere band met die solitaire dieren.

Tijdens de dienst in de aula van het crematorium verscheen er een roodborstje.

Misschien stond er een raampje open, ergens, maar de kans dat daar een vogel door naar binnenkomt is klein. Toch was dat roodborstje daar.

Het vloog een aantal keren rond over de kist en de hoofden van de verbaasde aanwezigen, en zette zich toen op een tak van een grote kamerplant. De dienst werd niet onderbroken, maar het wonderlijke van het voorval heeft die plechtigheid voorgoed in het geheugen van de aanwezigen gegrift.

Een simpel, maar betekenisvol toeval? Of was het de ziel van de overledene die afscheid kwam nemen?

In een boekje over vogelsymboliek lees ik dat het Roodborstje in het Christendom dood en opstanding symboliseert.

Roodborstjes zijn sowieso Christelijke vogeltjes. Natuurlijk heeft men ooit de rode borst aangegrepen om er een stichtelijk verhaal aan te hangen. Een roodborstje-zonder-rode-borst zou een doorn uit Jezus' voorhoofd hebben getrokken, en zo zijn 'bebloede' borst hebben gekregen.

Liefde en toewijding, een vogeltje met een ziel. 

Hiernaast een stukje uit 'Popular Antiquities' van John Brand uit 1849, dat dezelfde zorgzame geest ademt. Hij vertelt dat het ongeluk zou brengen sommige vogels, waaronder roodborstjes te doden, en zijn idee is dat dat misschien te maken heeft met de ballade 'Two Babes in the Wood' , een soort Hans en Grietje verhaal van twee kinderen die verdwaald raken maar, in tegenstelling tot Hans en Grietje, loopt het niet goed met ze af. Ze sterven in het bos, en de roodborstjes dekken ze toe met blaadjes. De treurige tekst volgt hier helemaal, maar het gaat om het laatste couplet.

 

The Babes in the Wood

My dear do you know,

How a long time ago,

Two poor little children,

Whose names I don't know,

Were stolen away

On a fine summers day,

And left in a wood,

As I've heard people say,

Poor babes in the wood! poor babes in the wood!

Oh! don't you remember the babes in the wood?

 

And when it was night,

So sad was their plight,

The sun it went down,

And the moon gave no light!

They sobbed and they sighed,

And they bitterly cried,

And the poor little things,

They lay down and died.

Poor babes in the wood! poor babes in the wood!

Oh! don't you remember the babes in the wood?

And when they were dead,

The robins so red,

Brought strawberry leaves,

And over them spread;

And all the day long,

The branches among,

They mournfully whistled,

And this was their song;

Poor babes in the wood! poor babes in the wood!

Oh! don't you remember the babes in the wood?